Әлемдік өркениеттегі ислам дінінің орны
Ислам діні – әлемдегі ең кең таралған және ықпалды діндердің бірі. VII ғасырда Араб түбегінде Мұхаммед пайғамбарға (с.ғ.с.) уахи арқылы түскен ислам діні адамзатқа жаңа рухани, әлеуметтік және ғылыми серпін берді. Ислам – тек діни сенім ғана емес, ол тұтас бір өркениеттің негізін қалаған жүйе. Бұл өркениет ғылым, мәдениет, құқық, өнер және әлеуметтік әділеттілік салаларында әлемдік тарихқа өшпес із қалдырды.
Ислам діні қоғамдық өмірдің барлық саласын қамтитын құқықтық жүйе – шариғатты ұсынды. Бұл жүйе әділеттілікті, теңдікті және жауапкершілікті басты принцип етіп алады. Мұсылман елдерінде билік халықпен кеңесе отырып (шура) жүргізілді. Зекет, садақа, уақып сияқты жүйелер арқылы әлеуметтік әл-ауқат жақсарды.
Ислам діні — сенім, сабыр, әділет, мейірімділік, білім, тазалық, ұят пен кешірім секілді құндылықтарды негізге алады. Құран мен хадистерде адамдар арасындағы қарым-қатынаста әділ болу, әлсіздерге қамқорлық жасау, көршіге жақсылық істеу, білімге ұмтылу секілді қағидалар кеңінен таралған.
Ислам өркениеті ғылым мен білімнің дамуына зор үлес қосты. VIII–XII ғасырларда мұсылман елдері — әсіресе Бағдад, Дамаск, Каир, Самарқанд және Кордова қалалары — ғылым мен мәдениеттің орталығына айналды. Мұсылман ғалымдары грек, үнді және парсы ғылымдарын зерттеп, жаңа бағыттар ашты.
Белгілі мұсылман ғалымдары:
- әл-Хорезми – алгебра ғылымының негізін қалады;
- әл-Фараби – философия мен логика саласын дамытты;
- Ибн Сина (Авиценна) – «Медицина каноны» еңбегімен әлемге әйгілі болды;
- әл-Бируни – астрономия мен географияда жаңалықтар ашты;
- Омар Хайям – математика мен астрономия саласын терең зерттеді.
Олардың еңбектері тек мұсылман елдерінде ғана емес, сонымен қатар Еуропа елдерінде де оқытылып, ғылымның дамуына үлес қосылды.
Ислам діні – адамзат өркениетіне ерекше үлес қосқан, жан-жақты дамыған ілім. Ол тек діни сенім емес, сонымен қатар ғылым мен білімнің, мәдениет пен өнердің, құқық пен басқарудың, адамгершілік пен әділеттің негізі болды. Бүгінгі таңда ислам құндылықтары заманауи әлемде бейбітшілік, даму және ынтымақтастық үшін маңызды рөл атқара алады. Ислам өркениетінің мол мұрасын зерттеу – болашақтың тұрақты және әділетті дамуына үлес қосатын маңызды қадам.
Қорыта айтқанда, ислам діні – әлемдік өркениетке рухани, ғылыми, құқықтық, мәдени және әлеуметтік бағыттарда орасан зор үлес қосқан дін. Ол адамзаттың дамуына серпін беріп, әділетті, білімді, бейбіт қоғам құруға жол ашты. Бүгінгі таңда да ислам дінінің қағидалары – бейбітшілік, төзімділік, әділдік және білімге ұмтылу – бүкіл адамзат үшін өзекті әрі маңызды.
Г.Орынбаева
«Ақпараттық-талдау орталығының» бөлім басшысы
Автор публикации
